Lezing Oude Testament: Ezechiël 34: 1-10,
Evangelielezing: Johannes 10: 11-16,
YouTube: Stef Bos: ‘Arme schapen’
‘Arme schapen, hoor ze blaten, met z’n allen zo alleen.
Arme schapen, alleen gelaten, niemand die ze hoedt, niemand die de weg wijst,’.
Stef Bos zingt, in dit lied uit 2008, niet alléen over schapen, ook over mensen, over ons.
Het beeld van arme schapen, alleen gelaten, niemand die ze hoedt, niemand die de weg wijst, betrekt hij aan het eind van het lied op ons:
‘Wij zijn arme schapen, hoor ons blaten, met z’n allen zo alleen
Waar gaan wij heen, waar gaat de kudde heen’
En al is de tekst meer dan 16 jaar oud, de inhoud is denk ik nog steeds actueel.
Politiek in ieder geval, want onze herders, de regering is demissionair en dus beperkt in slagkracht, en wat ze noodzakelijk wel besluiten wordt bekritiseerd door onze mogelijke toekomstige herders.
En die mogelijk toekomstige ‘herders’, politieke leiders ruziën twitterend de dagen door.
Maar nog los van die concrete actuele situatie verwoordt het lied denk ik ook het gevoel van veel Nederlanders op dit moment, van ons misschien ook:
‘Arme schapen Je hoort ze vragen:
Voor wie, voor wat, waarom, waardoor, waarvoor, waarheen.
We lijken als land, als volk richtingloos sinds de kerkelijke en politieke zuilen grotendeels zijn verdwenen, of zoals men ook wel zegt: ‘de Grote Verhalen zijn verdwenen’.
De grote verhalen van godsdienst of politieke ideologie.
We zijn meer dan ooit versnipperd: politiek, religieus en levensbeschouwelijk, cultureel en sociaal.
Iedereen heeft zijn of haar eigen verhaal, eigen waarheid.
Waarheid is subjectief geworden, zelfs de wetenschappelijke waarheden.
En de verschillende groepen met hun eigen waarheid bestrijden elkaar soms fel en agressief en af en toe ook zelfs met geweld.
En het zijn zoals meestal de armen, de zwakkeren, de vluchtelingen die het meest de dupe worden.
Ook dat tekent Stef Bos in zijn lied, over de sfeer in de samenleving:
‘Niemand in de kudde die de ander nog vertrouwt
Kijk, ze verstoten wat vreemd is en oud.’
Schapen zonder herder zijn we, zonder houvast, zonder richting,
we zijn als volk de weg kwijt of zoeken juist een sterke leider die duidelijk zegt waar het op staat, en welke kant het op moet en dan het liefst de eigen kant.
Poetin in Rusland, Trump in Amerika, Erdogan in Turkije, en zo zijn er in de wereld nog wel een aantal leiders te noemen die veel aanhang hebben of lijken te hebben.
En in ons politiek versnipperd land is de verkiezingswinst van Wilders ook niet toevallig.
Verlangen naar een sterke leider met een duidelijke boodschap.
Stef Bos heeft meerdere liedjes gemaakt over Bijbelse figuren.
Maar geen idee of hij bij dit lied over de schapen Ezechiël 34 in gedachten had, over de herders die ‘alleen zichzelf weiden’ en niet hun schapen.
Of het beeld van de huurling die de kudde in de steek laat zodra er een wolf in de buurt is,
zoals Jezus beschrijft.
Maar zijn lied sluit er wel bijna naadloos bij aan.
Bij de schapen zoals Ezechiël die beschrijft: verstrooid en ronddwalend, bedreigd en verslonden door wilde dieren, zwakke en zieke dieren niet verzorgd.
Al richt Ezechiël en ook Jezus zich vooral op het beeld van de herder.
Want het is door het falen van de herders dat de schapen worden verslonden, en de kudde uit elkaar gejaagd.
Door de herders die alleen zichzelf weiden, de vette dieren en hun kaas eten, van de wol kleren maken,
maar niets doen om de schapen te beschermen, de zwakke en zieke dieren niet verzorgen, verdwaalde schapen niet zoeken.
Zoals in de gelijkenis van Jezus van de goede herder wel doet, ook dat ene van de honderd schapen die hij heeft.
De herder die zelfs zijn leven geeft voor de schapen.
Ezechiël gaat in Gods naam te keer tegen de leiders van het volk die hun opdracht en taak verzaken om herder voor het volk te zijn.
Terwijl ze hadden kunnen weten hoe het moet.
De herder is door heel de Bijbel heen een belangrijk, leidend thema, zowel voor mensen als voor God.
Al in het vierde hoofdstuk van de Bijbel komen we de eerste herder tegen: Abel.
En ook meteen al horen we wat er gebeurt als mensen weigeren voor elkaar een herder, hoeder te zijn.
‘Ben ik mijn broeders hoeder?’ zegt Kaïn, ben ik zijn herder?
Eígenlijk een retorische vraag, waarop het antwoord ‘ja’ zou moeten zijn.
De naam Abel betekent iets als ‘ademtocht’, Abel is de zwakkere en moet kunnen rekenen op de bescherming van zijn sterkere broer.
Maar Kaïn weigert zijn ‘broeders hoeder’ te zijn en de eerste broedermoord is een feit.
Waar de zwakkeren niet worden beschermd en behoed leidt het altijd tot onschuldige slachtoffers.
Vanaf Abel komen we heel de Bijbel door steeds weer herders tegen, die juist zo, als herder worden geroepen door God:
De aartsvaders Abraham, Izaäk en Jakob waren schapenboeren, trouwens als enige vrouw ook Rachel de vrouw van Jakob.
Mozes wordt geroepen bij de brandende braamstruik als hij de kudde van zijn schoonvader hoedt.
David wordt tot koning gezalfd nadat hij uit het veld bij de schapen vandaan is gehaald.
Het herderschap is als het ware een leerschool voor de leiders van het volk.
De herder is hét richtinggevende beeld voor de koningen van Israël,
zo moeten ze het volk leiden: zorgzaam, beschermend, voorgaan en de weg wijzen, ruimte maken voor het goede leven.
Herder zijn naar het beeld van de herder die God is voor zijn volk.
Waarvan psalm 23 bezingt: ‘De Heer is mijn herder, leidt mij naar groene weiden, het ontbreekt mij aan niets, uw stok en uw staf geven mij moed’.
Al kennen wij in deze tijd niet zoveel echte schapenherders meer, het Bijbelse beeld van de herder kan nog steeds een kritisch beeld zijn voor de leiders van nu.
Er is tegenwoordig veel aandacht voor leiderschap, de verschillende leiderschapsstijlen, wat het doel is van leiderschap.
Prachtige definities kun je daarover tegenkomen als je een beetje googelt op het internet.
En dat is natuurlijk allemaal geen onzin.
Maar in de kern moet er om gaan dat mensen goed en in welzijn kunnen leven en werken,
niet als ‘kuddedieren’ maar wel in verbondenheid met elkaar waarbij niemand buiten de boot valt en niet mee kan of mag doen.
Goed leiderschap, of het nu in het bedrijfsleven, in de kerk of in de politiek is, gaat niet over zorgen dat alles perfect en effectief georganiseerd en geregeld is,
dat afspraken en financiën kloppen, opbrengsten en productiviteit maximaal is.
Goed leiderschap mag je zeggen is eigenlijk altijd pastoraal, waar we het woord pastor, herder in herkennen.
Geen woord alleen voor de dominee, pastoor of kerkelijk werker.
Maar voor iedere leider om met zorg en zorgzaam het welzijn van de mensen waar je mee werkt en leeft te bevorderen.
En niet alleen voor leiders en leidinggevenden maar voor ieder van ons is het een beeld, een spiegel om voor ogen te houden.
Om voor elkaar, voor wie hulp of zorg nodig heeft, een herder te zijn, zorgzaam in aandacht en steun.
Als we nog even terugkijken naar onze tekst om ontferming zoals we die gelezen hebben:
Waarin we God hebben aangeroepen als herder voor ieder die verloren, uitgestoten, vertrapt wordt, zichzelf niet kan redden.
Maar, bijna tegen het einde van de tekst klonk:
‘geef hun mensen als herders in uw naam’.
En na: ‘geef ons oren die kunnen luisteren, ogen die kunnen zien, een hart dat bewogen is om medemensen’, klonk:
‘leer ons behoedzaam te leven in uw naam’,
Behoedzaam, dat woord is niet toevallig gekozen, daar zit het woord ‘hoeden’ in.
Hoeden, zoals een herder doet.
En de laatste zin: ‘Herder van mensen’ kan ook op ons slaan: de bede dat wij herder van mensen, voor elkaar zullen zijn.
We zijn deze zondagen na Pasen op weg naar Hemelvaart.
Met Pasen hebben we gevierd dat Jezus als een goede herder zijn leven voor ons heeft ingezet.
Straks, in Jezus’ Hemelvaart wordt zijn werk ons in handen gelegd, om voort te zetten.
Wij als, in de goede zin van het woord, ‘volgzame’ schapen van Christus, worden geroepen om voor elkaar goede herders te zijn.
We begonnen met het lied van Stef Bos: wij als schapen zonder herder.
Het is niet overlegd en afgesproken maar we eindigen met de keus van organist Jelle voor deze zondag:
een aria van Bach: ´Ich folge Christo nach‘.
Wij mogen Christus volgen: de goede herder die ons voorgaat en de weg wijs, als zijn kudde op weg naar goed land en goed leven.
En tegelijk worden we geroepen om Christus te volgen in zijn herderschap,
om goede herders te zijn voor elkaar, voor wie hulp en zorgzaamheid nodig heeft.
Dan zal juichend kunnen klinken, en niet alleen op deze zondag Jubilate:
‘Zie de schapen, vrolijk blaten, niemand meer alleen,
elkaar hoeden, elkaar voeden, op de weg ons gewezen naar het goede leven,
door de herder die ons voorgaat’.