Lezing Oude Testament: Jeremia 26: 1 – 9,
Evangelielezing: Johannes 2: 13 -22
Vroeger hadden vorsten een hofnar in dienst.
De hofnar moest de koning en zijn hofhouding op lange winteravonden vermaken, met verhalen, liedjes, grappen en grollen.
Soms maakte de nar ook weleens wat kritische opmerkingen over de koning, maar altijd met een vrolijke kwinkslag.
Want als je als nar te ver ging, te kritisch was dan kon je als nar een afranseling of erger krijgen.
Iedere koning, machthebber, iedere politicus of leider, misschien eigenlijk wel iedereen,
heeft het nodig af en toe een weerwoord te krijgen, dat er kritiek geuit mag worden op je doen en laten, bij machthebbers en politici hun besluiten en beleid.
Daarvoor hebben we cabaretiers, columnisten, een kritische pers, de oppositie.
Waar dat niet meer gebeurt, waar kritische tegenstemmen de mond gesnoerd worden, zoals we ook deze dagen weer hebben gezien,
daar wordt de goede samenleving, de democratie bedreigt of zelfs om zeep geholpen.
Het blad De Groene Amsterdammer beschreef Navalny als een voor Poetin oncontroleerbare hofnar, o.a. vanwege z’n grappen zelfs tot in de rechtbank.
‘Organiseer je eigen tegenspraak’ is tegenwoordig een veel gehoorde management kreet.
In deze dagen waarin we allerlei verhalen horen over een angstcultuur die heerst in bedrijven waar medewerkers de leiding of directie niet durven tegen te spreken.
Iedereen heeft af en toe een tegenstem nodig, dat je een spiegel wordt voorgehouden,
iemand die je wijst op je gedrag, je manier van doen die jouzelf of anderen in de weg kan zitten of zelfs een ander kan kwetsen en beschadigen.
Vanmorgen wordt in de lezingen ons een spiegel voorgehouden.
Juist in deze 40-dagentijd van bezinning en inkeer.
Of ons leven, ons geloven, ons kerkzijn echt een ruimte, een heilige plaats is waar we open zijn voor wat van Godswege voor ons klinkt en van ons gevraagd wordt.
Misschien ook kritisch, zoals bij Jeremia: ‘hoor het woord des Heren, wij moeten ons bekeren’.
Of zijn we te druk en teveel bezig met allerlei bijzaken, eigen ideeën, belangen, zoals de handelaren op het tempelplein?
In onze huidige tijd, hebben we cabaretiers, de pers, die voor leiders kritische stemmen zijn.
In Bijbelse tijden waren het de profeten die kritiek uitten op koningen en priesters, op het volk als ze niet leefden volgens de wet van God.
Waar misstanden heersten, in de samenleving en in de tempel, de godsdienst.
Zo’n profeet was Jeremia en ook in de evangelielezing zien we Jezus profetisch optreden tegen de misstanden in de tempel.
Voor Jeremia betekent het direct dreiging, hij wordt gegrepen en zelfs met de dood bedreigd.
Ook toen al: ‘kruisigt hem!’.
Dat wordt dan nog niet uitgevoerd maar waarschijnlijk is Jeremia jaren later gestenigd door z’n eigen landgenoten die meer dan genoeg hadden van zijn voortdurende aanklachten.
Ook bij Jezus z’n optreden in de tempel horen we al een verwijzing naar zijn sterven.
Johannes beschrijft de tempelreiniging direct in het begin van Jezus z’n optreden maar we horen het beeld van het afbreken van de tempel die in drie dagen weer opgebouwd zal worden, waarmee Jezus zijn dood bedoelt.
De andere evangelisten beschrijven de tempelreiniging na de intocht in Jeruzalem, waarna de schriftgeleerden het plan opvatten om Jezus uit de weg te ruimen.
Dreiging en zelfs doodsbedreigingen voor wie de bestaande en vertrouwde manier van doen verstoort.
Voor wie de feestelijkheid bederft.
Onrecht aan de kaak stelt.
Dissidenten, klokkenluiders betalen soms een hoge prijs als ze openlijk misstanden benoemen.
Jeremia houdt in onze lezing zijn toespraak waarschijnlijk tijdens een feest waarvoor veel mensen naar de tempel zijn gekomen.
Zoals ook Jezus de handelaars de tempel uitgooit vlak voor het joodse Paasfeest.
Ze verstoren de feestvreugde.
Jeremia met zijn profetie dat de tempel verwoest zal worden als het volk zich niet omkeert en de wet van God gaat naleven.
Jezus met zijn zweep, het omver gooien van de tafels en de winstgevende handel.
Jeremia en Jezus morrelen aan de heilige huisjes van hun dagen, aan de belangen van de politieke en religieuze machthebbers.
Voor de religieuze leiders en voor het volk in de tijd van Jeremia was de tempel het centrum van hun zekerheid, symbool en teken dat God in hun midden is en aan hun kant staat:
‘God on our side, Gott mit uns, God will keep on blessing us’.
Tevreden zingen ze hun liederen en bidden ze hun gebeden.
Maar daar stelt Jeremia z’n vragen bij, of het allemaal wel zo mooi is als er het uit ziet.
Is het niet allemaal schone schijn en uiterlijk vertoon?
Mooie woorden, maar daden? Ho maar!
Een paar hoofdstukken eerder roept Jeremia op om recht en gerechtigheid te handhaven, om niet vreemdelingen, weduwen en wezen uit te buiten.
In de tempel gaat het alleen nog maar om uiterlijkheden en mooie ceremoniën, de liturgie is verworden tot een leeg ritueel.
Het hart is eruit, de liefde en de werkelijke dienst aan God is verdwenen.
Daarom geeft God Jeremia de opdracht het volk op te roepen weer naar God te luisteren, Gods wet na te leven,
en zich niet langer doof te houden voor de profeten die God stuurt.
Om werkelijk weer ruimte te maken voor heiligheid van God, voor de dienst aan God, niet alleen vroom in de tempel maar iedere dag.
Eeuwen later maakt ook Jezus, met nog meer kracht en woede, in de tempel ruimte voor de echte dienst aan God.
Beeldende Verhalen die ons leven, ons geloven, ons kerk en gemeente-zijn spiegelen, en ons de vraag stellen of daarin werkelijk ruimte is voor de dienst aan God.
Meer dan gewoonten en uiterlijkheden, of druk doennerij met allerlei bijzaken.
Verhalen als tegenstemmen die ons oproepen tot bezinning, juist ook in deze 40-dagentijd.
Vandaag ontvangen en delen wij brood en wijn, tekenen van Gods liefde, teken dat God óns ruimte schept, om te leven, te geloven.
Om in ons leven die liefde, die ruimte te spiegelen voor elkaar.
Om zo te doen ‘tot mijn gedachtenis’.